ប្រធាន៖ អ្នកខ្លះថា “ស្រ្តីសូម្បីតែបង្វិលកន្ទុយចង្ក្រានក៏មិនបានជុំផង។ ឯអ្នកខ្លះទៀតថា “ស្ត្រីគឺជានារីរតនៈ”។ តើអ្នកយល់ឃើញយ៉ាងណាចំពោះការយល់ឃើញទាំង២ខាងលើនេះ។ ចូរពិភាក្សា។

សេចក្តីអត្ថាធិប្បាយ 

    នៅបុរាណសម័យបុព្វបុរសខ្មែរនិយមប្រកាន់យករបបគ្រប់គ្រង សង្គមតាមបែបមាតា បិតា ធិបតេយ្យដោយនិយមលើកតម្កើងតម្កល់ស្ត្រីជាធំ។ ប៉ុន្តែលុះចំណេរកាល ក្រោយមកគេត្រលប់បែរប្រែជាប្រទះឃើញមានការមើលស្រាលដោយបណ្តុះបង្អាប់បន្ថោកតម្លៃរបស់ស្ត្រីទៅវិញ។ វិភាគទាក់ទងទៅនឹងគុណតម្លៃនៃស្ត្រីភេទខាងលើធ្វើឱ្យមានទស្សនៈពីរយល់ឃើញបដិបក្ខនឹងគ្នាដោយអ្នកខ្លះថា “ស្រ្តីសូម្បីតែបង្វិលកន្ទុយចង្ក្រានក៏មិនបានជុំផង” តែអ្នកខ្លះទៀតថា “ស្ត្រីគឺជានារីរតនៈ”។ តើមតិទាំងពីរខាងលើនេះមតិមួយណាសមហេតុសមផលជាង?

    មុននឹងធ្វើការវែកញែករកហេតុផលឱ្យកាន់តែស៊ីជម្រៅ យើងគប្បីយល់ន័យនៃពាក្យ“បង្វិលកន្ទុយចង្ក្រាន” និងពាក្យ “នារីរតនៈ”ជាមុនសិន។ ពាក្យ“បង្វិលកន្ទុយចង្ក្រាន” សំដៅលើការងារដែលស្ត្រីត្រូវធ្វើនៅជុំវិញចង្ក្រានផ្ទះបាយ ដែលជាការងារប្រចាំថ្ងៃរបស់ស្ត្រីមេផ្ទះ។ ចំពោះពាក្យថា “នារីរតនៈ” នោះគឺ ស្ដី្រក៏មានតម្លៃប្រសើរដូចត្បូង ឬកែវ។ មតិដែលកំណត់ដោយប្រធានបទខាងលើមានអត្ថន័យពីរផ្ទុយគ្នាដែលអត្ថន័យទីមួយមានលក្ខណៈជាការរិះគន់ថាមនុស្សស្រីសូម្បីតែធ្វើការស្រាលៗ នៅតាមចង្រ្កានផ្ទះបាយក៏ធ្វើមិនបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយផង តែអត្ថន័យទីពីរមានលក្ខណៈជាការលើកសរសើរថាស្ត្រីមានតម្លៃពិសេសដូចកែវ ឬ ត្បូងចរណៃ។

    វិភាគអំពីលទ្ធភាពការងាររបស់ស្ត្រីមេផ្ទះ បានធ្វើឱ្យមជ្ឈដ្ឋានរបស់អ្នកវិភាគមួយចំនួនធ្វើការកំណត់សំគាល់ក្នុងន័យបរិហារិះគន់ថាស្ត្រីដែលជាអ្នកបំពេញការងារគេហកិច្ច ដែលជាការងារស្រាលៗ ក៏ស្តី្រមិនបានបំពេញគ្រប់ជ្រុងជ្រោយនោះទេ។ ក្នុងភាពជាអ្នក មានកម្លាំងខ្សោយស្ត្រីធ្វើតែការងារស្រាលៗ ដូចជាការងារដេរប៉ាក់ ចាក់ដេរ ដាំស្ល បបរ បោស សម្អាត លាងចាន រៀបចំតុបតែងលម្អផ្ទះសំបែង មើលថែកូនចៅដោយការ ងូតទឹក មើលទុកដាក់ទ្រព្យសម្បត្តិ ដល់បុរសជាប្តីរកបានពីខាងក្រៅមក។ ខណៈដែលជួបនឹងការងារធ្ងន់ធ្ងរលើកដាក់លីសែងច្បាស់ជាត្រូវការពឹងពាក់រកកម្លាំងបុរសៗ ឱ្យជួយដាក់ជាក់ជាមិនខានឡើយ។ បើនិយាយពីការយល់ដឹងវិញស្រ្តីខ្មែរនៅសម័យបុរាណ ពិសេសគឺនៅក្នុងសម័យអាណានិគមមិនបានរៀនសូត្រអក្សរសាស្ត្រ ឬលេខនព្វន្ត ដូចកូនប្រុសទេ ព្រោះដោយសារតែគ្មានសាលារៀន។ សម័យនោះសាលារៀន មានតែនៅក្នុងវត្តអារាមមានព្រះសង្ឃជាគ្រូបាអាចារ្យជាអ្នកបង្ហាត់បង្ហាញដល់កូនចៅអ្នកស្រុក។ មាតាបិតាខ្មែរមានកូនស្រីមិនហ៊ានបញ្ជូនកូនទៅរៀននៅសាលាវត្តទេ។ ដោយហេតុនេះ បានជានៅសម័យអាណានិគមនិយមបារាំង គេកម្រនឹងបានឃើញស្រ្តីមានឋានៈខ្ពស់ យសធំមានការងារជាមន្ត្រីរាជការ។

    ដូចនេះសរុបសេចក្តីមក ឃើញថាស្រ្តីមានលទ្ធភាពខ្សោយមានកម្លាំងខ្សោយ ដែលសូម្បីតែបំពេញការងារគេហកិច្ចនៅជុំវិញតែចង្រ្កានផ្ទះបាយក៏ស្ត្រីធ្វើមិនបានសព្វជ្រុងជ្រោយផងទេ។

តើតាមពិតទៅស្ដីបង្វិលចង្ក្រានមិនជុំមែនឬ? 

    បើទោះជាមជ្ឈដ្ឋានទីមួយខាងលើបានធ្វើការបរិហារិះគន់យ៉ាងធ្ងន់ពាក់ព័ន្ធនឹងលទ្ធភាពរបស់ស្រ្តីយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏គេនៅប្រទះឃើញមានមជ្ឈដ្ឋានមួយទៀតបានយល់ឃើញក្នុងន័យផ្ទុយស្រឡះថាតាមពិត ស្រ្តីជានារីរតនៈត្រូវបានគេប្រដូចទៅនឹងត្បូង ឬ កែវដ៏ពិសិដ្ឋ។ ទស្សនៈ ក្រោយនេះបានសំអាងដោយផ្អែកតាមគំហើញប្រវត្តិសាស្រ្តតាំងពីសម័យករកើតទឹកដីរហូតដល់សម័យនេះ។ នៅសម័យនគរភ្នំ ឬសម័យហ្វូណន គេឃើញមានស្ត្រីជាមគ្គុទេសក៍នោះគឺនាងលីវយី ឬ នាងសោមា ឬ នាងនាគ។ វត្តមាននៃការគ្រប់គ្រងរបស់នាងលីវយីធ្វើឡើងមុនពេលព្រាហ្មណ៍ជាឥណ្ឌាឈ្មោះកោណ្ឌញ្ញៈ ឬ កោណ្ឌន្យ មកដល់នគរភ្នំមកម្ល៉េះ។ នៅសម័យមហានគរ ប្រវត្តិសាស្ត្រនៅបានបន្តប្រាប់ឱ្យដឹងថាមានស្តី្រជាអ្នកប្រាជ្ញ រាជបណ្ឌិតគឺ ព្រះនាងឥន្រ្ទទេវី ដែលត្រូវជាមហេសីទី២របស់ ព្រះបាទជ័យវរ្មន័ទី៧នៅជំនាន់នោះ។ មហានគរបានសម្បូរសប្បាយ រុងរឿងប្រជារាស្រ្តរស់នៅដោយសេចក្តីសុខក្សេមក្សាន្តក៏ដោយសារបាន មហេសី អ្នកប្រាជ្ញជួយជាទីប្រឹក្សាជួយសម្រេចកិច្ចការរបស់ប្រទេសរបស់នគរ។ មកដល់សម័យ ក្រោយអង្គរគេនៅប្រទះឃើញវីរភាពរបស់ស្ត្រីខ្មែរ នៅសម័យដែលស្រ្តីខ្មែរកាត់សក់ផ្កាថ្កូវ គេឃើញថាស្ត្រីខ្មែរសម័យនោះ និយមទុកសក់វែងព្រោះគេចូលចិត្តបួងសក់។ ប៉ុន្តែខណៈ ដែលឃើញកងទ័ពជាតិត្រូវឡោមពន្ធ័អស់ជាច្រើនថ្ងៃទើបស្ត្រីជាម្តាយជាភរិយាជាបងស្រី និងជាប្អូនស្រីនៅសមរភូមិក្រោយត្រូវបង្ខំចិត្តកាត់សក់ខ្លីដែលគេហៅថា សក់ផ្កាថ្កូវរួចក្លែងឯកសណ្ឋានជាបុរសចូលទៅវាយរំដោះដណ្ដើមជោគ ជ័យលើសត្រូរហូតដល់សង្គ្រោះរំដោះបាន។ នៅសម័យតស៊ូទាមទារឯករាជ្យពីអាណានិគមនិយមបារាំងប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្ហាញឱ្យឃើញពី ចលនាកងនារីក្លាហាន បានសហការគ្នាជាមួយនឹងកងជីវពលក្នុងការដេញកម្ចាយ វាយកម្ចាត់ កាច់បំបាក់ ចាក់បំបែក ពួកអាណានិគមរហូតទាមទារ ដណ្តើមឯករាជ្យពេញលេញជូនជាតិមាតុភូមិនាថ្ងៃទី៩ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ១៩៥៣។ ជាមួយនឹង រឿងរ៉ាវដែលកត់ត្រាចារឹកដោយប្រវត្តិសាស្រ្តខាងលើ បើគេមើលមកក្នុងចលនាអក្សរសិល្ប៍ខ្មែរវិញគេឃើញមានរឿងរ៉ាវខ្មែរមួយចំនួនដែលកវីអ្នកនិពន្ធខ្មែរ បានសរសេរលើកសរសើរឧត្តមភាពរបស់ស្ត្រីក្នុងនោះមានរឿងព្រេងប្រជាប្រិយខ្មែរមួយ នៅខេត្តកំពង់ចាម នោះគឺរឿងភ្នំប្រុសភ្នំស្រីដែលបានបង្ហាញថាស្ត្រីខ្មែរជំនាន់នោះ មានសមត្ថភាពសម្រាប់ធ្វើ បដិវត្តប្រពៃណីពីទំនៀមទំលាប់ស្រីៗ ចូលដណ្តឹងប្រុសមកជាទន្លាប់ឱ្យប្រុសៗ ចូលដណ្តឹងស្រី និងរៀបការនៅផ្ទះខាងស្រីរហូតដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ ប៉ុន្តែបើគេសិក្សាក្នុងរឿងបុរាណខ្មែរមួយគឺរឿងមាយើងនោះ គេនឹងឃើញអំពីតួនាទីរបស់ស្ត្រីដែលមិនត្រឹមតែមេផ្ទះ ប៉ុណ្ណោះទេតែជាអ្នកបានផ្តល់ការណែនាំបុរសជាប្ដីឱ្យដើរតាមផ្លូវត្រូវ ផ្លូវល្អ ដូចប្រពន្ធទី២ របស់ចៅមាណពដែលជាអតីតភរិយារបស់នាយភេត្រាបានផ្តួចផ្តើមផ្តល់យោបល់ឱ្យប្ដីហាត់រត់រហូតពូកែអាចតាមល្បឿនជើងសេះរបស់ស្តេចព្រហ្មទត្ថ។ ដោយសារការហាត់រត់តាមគំនិតផ្ដើមរបស់ភរិយាទើបមាណពទទួលបានជាឈ្មោះមាយើង ហើយក្រោយមកក៏ក្លាយជាសេនាដ៏ ជំនិតក្លាយទៅជារាជអង្គរក្សរបស់ព្រះបាទព្រហ្មទត្ត។ នៅសម័យ អាណានិគមបារាំងជាមួយនឹងរឿងភូមិតិរិច្ឆាន លោកឌឹក គាម និងឌឿក អំ បាននិយាយដល់វីរៈភាពរបស់ស្ត្រីខ្មែរនៅក្រាំងលាវ ស្រុករលាប្អៀខេត្តកំពង់ឆ្នាំង ឈ្មោះនាងនី និងនាងប៊ី និងនាងតន់ ដែលស្ត្រីទាំងនេះបានបង្ក បរិយាកាសជ្រួលច្របល់ផ្ដល់ឱកាសឱ្យក្រុមអ្នកក្លាហាននៅក្រាំងលាវសម្រេចបានគម្រោងការតស៊ូរបស់ខ្លួន ដោយបានកម្ចាត់ បារាំងបាដេសក្នុងព្រឹត្តិកា១៨ មេសា ១៩២៥។ 

    ចំណែកលោក ទី ជីហួត បានបង្ហាញ តាមរយៈរឿងតេជោយ៉តឱ្យឃើញពីសមត្ថភាព និងសេចក្តីក្លាហានរបស់ជំទាវស្រែនដែលជួយយិតយោងកិត្តិយសរបស់តេជោមាសជាប្តី ក្នុងការបង្ក្រាបស្តេចសំរ៉ែ និងបក្សពួក។

    ដូចនេះជាសរុបឃើញថា ស្ត្រីពិតជាមិនអន់ដល់ទៅបង្វិលមិនជុំកន្ទុយចង្ក្រាននោះឡើយ។

    ចំពោះទស្សនៈរបស់ប្រធានដែលថា “ស្តីសូម្បីតែបង្វិលកន្ទុយ ចង្ក្រានក៏មិនជុំផង” គឺជាទស្សនៈមើលស្រាលដោយចេតនាប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះកិត្តិយសរបស់ស្ត្រីជាទូទៅដែលគេមិនអាចទទួលយកបានឡើយ។ តាមពិតស្រ្តីជាស្រទាប់ខ្លាំងដែលទោះនៅសម័យកាលណាក៏ដោយក៏មិនអាចត្រូវគេបដិសេធកម្លាំងស្ត្រីចេញពីវឌ្ឍនភាពសង្គមបានឡើយ។

    យោងតាមខ្លឹមសារដូចដែលបានពិភាក្សារួចមកនេះ អាចឱ្យ យើងនៅតែចាត់ទុកការអះអាងតាមបែបមតិទីមួយគឺ គេយល់ឃើញតាមលក្ខណៈខុសឆ្គងភាន់ច្រឡំធ្ងន់ណាស់ តែតាមការសំអាងតាមបែបមតិទីពីរទើបជាការយល់ឃើញត្រឹមត្រូវសមស្រប។ មកដល់សម័យសកលភារូបនីកម្មដូចសព្វថ្ងៃ គេគួរតែទទួលស្គាល់សមភាពរវាងបុរស និងស្តី្រឱ្យមានសិទ្ធស្មើគ្នាពេញលេញ ទើបជាកម្លាំងចលករក្នុងចលនាកសាងជាតិ មាតុភូមិ របស់យើងឱ្យឈានឡើងជាវឌ្ឍន៍សង្គមមួយ។